Czytamy: abc.de Iwony Chmielewskiej
Iwona Chmielewska mówi cicho, waży każde słowo. Przez pierwsze dziesięć minut spotkania trzeba się mocno skupić, żeby głosu autorki nie zagłuszał szmer dosuwanych krzeseł, czy kroki spóźnionych osób. Potem sala milknie i wszyscy uczestnicy spotkania autorskiego słuchają jak zaczarowani. Opowieść zaczyna się od warstwy graficznej, a nawet od materiału, z którego zrobiono okładkę (twarda w kolorze indygo), przez obwolutę ze skrzydełkami (wewnętrzna strona we wzór jak z bloku kreślarskiego) i wyklejkę (zielono-beżowa) dochodzimy do poszczególnych rozkładów.
Książka zaczyna się i kończy w grudniu. Na pierwszych stronach widzimy jabłko (der Apfel), po które sięgają Adam i Eva z obrazu Lucasa Cranacha i Adventkalender. Dalej spotkamy Bacha wypoczywającego na okwieconej (die Blume) łące nad strumykiem (der Bach). Bertolt Brecht wypożycza czerwoną książkę (das Buch) z biblioteki (die Bibliothek), a po sąsiedzku spoglądają w tym samym kierunku (der Blick) brodaci (der Bart) Marks i Engels, którym Beethoven przyśpiewuje „Alle Menschen werden Brüder. Kilka stron dalej widzimy Händla, a właściwie tylko jego ręce (die Hände) na pianinie, które wraz z odbiciem lustrzanym układają się w literę H (wiedzieliście, że Händel mieszkał kolejno w Halle, Hamburgu i Hannoverze?), jest Rilke trzymający czerwoną (rot) różę (die Rose), która kłuje go w palec – ach, jaka się za tym kryje historia!
Książka kończy się 24 grudnia wyrazem der Zweig (gałąź). Gałąź wystaje z mroku za oknem pokoju (das Zimmer), a w przeszklonej biblioteczce leżą książki Stefana Zweiga. Dlaczego Zweig został zestawiony z pociągiem (der Zug) i gałęzią? I co jeszcze symbolizuje takie otwarcie i zamknięcie książki?
abc. de jest książką osobistą i wielopoziomową. To subiektywny, kosmopolityczny przewodnik kulturalny, opowieść o europejskiej historii i tożsamości, ale przede wszystkim ukłon oddany kulturze niemieckiej. To książka uniwersalna, inteligentnie posługująca się kontekstami. Choć poukładana alfabetycznie (każdej literze autorka poświęciła co najmniej rozkład), można ją czytać w dowolnej kolejności, wciąż doszukując się ukrytych znaczeń. Opowieści są nieukończone, zachęcają do zagłębiania się w nie oraz dalszych literackich i kulturowych poszukiwań.
– Niektóre litery są wyraźne, inne mniej oczywiste. Utrudniam czytelnikom odbiór ze względu na szacunek do nich – mówi Iwona Chmielewska. abc.de to książka spójna od tytułu aż po czwartą stronę okładki. Jakaż to satysfakcja, gdy uda się rozszyfrować drugo- czy trzecioplanowy głęboko ukryty kontekst! Można w ten sposób spędzać długie godziny, wielokrotnie do niej powracać i za każdym razem chce się wiedzieć więcej.
//
Iwona Chmielewska
Jedna z najwybitniejszych autorek książek obrazkowych. Jej publikacje zostały nagrodzone wieloma prestiżowymi nagrodami, w tym Bologna Ragazzi Award 2011 i 2013. Ostatnio wydała W kieszonce (2015) i Czarownicę (2015). Mieszka i pracuje w Toruniu.